در اسلام، خیرات برای اموات مورد تأکید قرار دارد و این امر به عنوان یک عمل معنوی و اخلاقی اهمیت دارد. در قرآن و احادیث پیامبر اسلام (ص) به این موضوع اشاره شده است. در دین اسلام از مسلمانان خواسته شده است که به منظور آرامش روح اموات و ارتقای وضعیت آن ها در دنیای پس از مرگ، اداب خیرات را به جا آورند. از این رو است که همه ما بعد از، از دست دادن عزیزان خود به دنبال این هستیم که با خیرات و انجام اعمال خیر به شادی روح آن ها کمک کنیم. در این مواقع این سوال پیش می آید که بهترین خیرات برای پدر و مادر چیست؟ چگونه می توانیم وظیفه خود را در قبال آن ها به اتمام برسانیم؟
انواع خیرات
گاهی ما در انتخاب روش خیرات دچار اشتباه می شویم و خیرات کردن را تنها در اطعام افراد یا خیرات خوراکی می بینیم. این در حالی است که روش های بسیار متعددی برای خیرات کردن وجود دارد. ا زجمله احادیث و ایاتی که در این باره وجود دارند به موارد زیر باید اشاره داشت:
سوره حشر، آیه 10
وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ؛ کسانی که پس از ایشان آمده اند، می گویند ای پروردگار ما، ما و برادران ما را که پیش از ما ایمان آورده اند، بیامرز.
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرموده اند:
“آنچه در زندگانی انجام می دهید، به اموات کمک می کند. هر چیزی از خیری که انجام می دهید، بر اموات دعا می شود.” (میزان الحکمة)
“سایر اعمال کسی که در عمرش انجام داده است، بجز دعا، نیکوکاری و صدقه، برای او پایان می پذیرند، اما این سه اعمال پس از مرگ او همچنان ادامه دارد؛ مادامی که مردم از آن بهره مند شوند.” (الکافی)
با توجه به ایایت و روایات می توان گفت که بهترین روش های خیرات برای عزیزان در گذشته شامل موارد زیر می شود:
صدقه و خیرات مالی
اهدای صدقه و خیرات مالی به نیازمندان، افراد مستمند، موسسه خیریه و پروژه های اجتماعی می تواند به نیابت از اموات به انجام برسد. این عمل به نوعی اعتقاد به این است که اموات از این صدقات بهره مند می شوند.
ادای اعمال معنوی
انجام نماز، روزه، حج، عمره و دیگر اعمال معنوی به منظور آرامش روح اموات و ارتقای وضعیت آن ها در دنیای پس از مرگ توصیه می شود.
خواندن دعاها و زیارت ها نیز به منظور ترحم بر روح اموات و افزایش درجه آن ها در دنیای پس از مرگ مورد تأکید قرار دارد.
قرائت قرآن به نیابت از اموات
قرائت قرآن کریم به منظور آمرزش گناهان و شادی روح اموات معرفی شده است. این اعمال می توانند به عنوان شفاعت کننده برای اموات در دنیای آخرت عمل کنند.
احداث مسجد و مدارس
احداث مسجد و مدارس به منظور بهره برداری افراد از آن ها و افزایش دانش و آگاهی جامعه می تواند به نیابت از اموات انجام شود.
زیارت به نیابت از اموات
انجام زیارت از حرم های متبرکه و خانه خدا به نیابت از اموات و دعا برای آن ها نیز از اعمالی است که به آن ها اجر و ثواب داده می شود.
صدقه جاریه و وقفی
اهدای خیرات به صورت وقف یا ایجاد صدقه ی جاریه مانند احداث چاه آبیاری، مسجد، کتابخانه و… که به نیابت از اموات صورت می گیرد، می تواند ثوابی طولانی مدت و پایدار داشته باشد.
صدقه سکوتی
انجام اعمال خیریه بدون اعلام و آشکارسازی به نیابت از اموات نیز به عنوان صدقه ی سکوتی مورد توصیه است. به این ترتیب، خیرات دهنده به اجر خود اعمال خیریه با خداوند متعال دسترسی دارد.
چه روزهایی خیرات بدهیم؟
در اسلام، خیرات دادن و انجام اعمال خیریه در هر زمانی خوب است و مورد تأیید قرار دارد. اما برخی اوقات و موقعیت ها وجود دارد که به عنوان مناسب ترین روز جهت خیرات دادن شناخته می شوند. در زیر، تعدادی از بهترین زمان های خیرات دادن در اسلام آورده شده است:
ماه های مبارک
ماه های مبارک اسلامی مانند ماه رمضان، ماه محرم و ماه رجب به عنوان زمان هایی مناسب برای انجام اعمال خیریه شناخته می شوند. انجام خیرات در این ماه ها به دلیل افزایش برکت و پاداش معنوی مورد تأکید قرار دارد.
روز جمعه
روز جمعه به عنوان موقعیتی مناسب برای انجام خیرات و صدقات در اسلام توصیه می شود. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرموده اند: “بهترین روز برای انجام خیرات، روز جمعه است.”
شب های نیمه شعبان و قدر
شب های نیمه شعبان و قدر به عنوان شب هایی معنوی و متبرک شناخته می شوند. انجام خیرات و اعمال معنوی در این شب ها به دلیل برکت فراوان توصیه قرار می شود.
نظر آیت الله بهجت در مورد خیرات برای اموات نیز بسیار شایان ذکر و مهم به نظر می رسد. آیت الله سید محمد باقر بهجت (رحمه الله)، عالم بزرگ و مرجع تقلید شیعه، تأکید داشتند که خیرات به نیابت از اموات یک کار بسیار مهم و مؤثر است و ثواب زیادی به همراه دارد. ایشان از اهمیت و فضیلت انجام اعمال خیرات به نیابت از اموات در ماه مبارک رمضان نیز سخن می گفتند و می فرمودند که در این ماه آسمان های عالمی به رحمت و مغفرت باز است و بهترین زمان برای توسل و دعا به نیابت از اموات است.
آیت الله بهجت معتقد بودند که انجام اعمال خیرات به نیابت از اموات نه تنها برای افراد متوفی، بلکه برای بازماندگان نیز ارزشمند است و این اعمال می تواند به نیکوکاری و رشد روحی فرد کمک کند.
